Porez na dohodak građana
Porez na dohodak građana je u poreskom sistemu Srbije regulisan Zakonom o porezu na dohodak građana. Ovim zakonom utvrđuje se način i postupak oporezivanja fizičkih lica koja ostvaruju dohodak. Svedoci smo da je ovaj poreski oblik jedan od najsloženijih za razumevanje ne samo nerezidenata već i samih rezidenata Srbije. Zato, da bismo razumeli kako to funkcioniše u Srbiji moramo se osvrnuti i uporediti sisteme oporezivanja sa ostatkom sveta. Tako da se i u teoriji, raznih poresko pravnih sistema, ali i u praksi u svetu javljaju tri načina oporezivanja: globalni, cedularni i mešoviti.
Šta u stvari koji od ovih sistema znači i gde su oni na poreskoj mapi sveta?
Ukratko, globalni se odnosi na sve prihode koje ostvari poreski obveznik, zato se još i zove sintetički. Stope su progresivne. Ovakvim načinom oporezivanja obuhvata se celokupna poreska snaga obeznka, ali ovaj sistem oprorezivanja je i subjektivan jer vodi računa o ekonomskoj snazi porskog obveznika (od ličnih svojstava do porodičnih prilika i sl). U primeni u SAD, Kanadi i Australiji.
Cedula je deo dohotka ili pojedinačni prihod, što upućuje da se cedulatni sistem oporezivanja odnosi na pojedinačno, zasebno oporezivanje svakog dela dohotka, odnosno pojedinačnog prihoda. Primenjuju se proporcionalne stope. Ovaj sistem oporezivanja je analitički i objektivni, što znači da se uzimaju samo pojedinačna poreska snaga, a ne uzima se u obzir ukupna ekonomska sanaga obveznika. U primeni u Kongu, Bukini Faso
Mešoviti načino porezivanja dohotka znači kombinovanje cedularnog i globalnog sistema. U osnovi se primenjuje cedularni način, ali se kao korekcija primenjuje se globalno oporezivanje i to ako poreski obveznik ostavari dohodak iznad određenog (zakonom propisanog) limita. Premenjuje se u Srbiji, Čileu…
Na ovoj mapi je uočljivo da nema Britanije, Nemačke, Danske, Rusije, Slovenije, Rumunije i sl. odnosno nema privrede onih zemalja koje su pokazale najveću mobilnost kapitala u savremenom svetu. Upravo ta mobilnost kapitala je navela mnoge zemlje da preispitaju sistem globalnog sistema oporezivanja i to je dovelo do pojave tzv. alternativnog načina oporezivanja dohotka fizičkih lica. Ovo je ustvari poseban vid cedularnog oporezivanja dohotka koji predstavlja kombinaciju progresivnog oporezivanja prihoda od rada i jedinstvenog oporezivanja prihoda od kapitala. Alterantini način oporezivanja razlikujemo kao:
– Dualni porez na dohodak (Dual Income Tax) koji primenjuju Danska, Finska, Austrija, Belgija, Mađarska, Slovenija, Češka. U okviru koga se u praksi javljaju poreski sistrmi Velike Britanije, Francuske, Nemačke, Italije kao kombinacije sintetičkog i dualnog poreza.
– Proporcionalni porez na dohodak (Flat Tax) gde se poreskom obezniku daju velika oslobođenja, a da se posle toga primenjuje proporcionalna stopa za sve vrste dohotka. U Estoniji, Letoniji, Latviji, Rumuniji, Rusiji uključuje i prihode od kapitala. Odnosi samo na dohodak ostvaren u zemlji, odnosno, kod njega je zastupljen teritorijalni princip oporezivanja dohotka
– Negativni porez na dohodak (Negative Income Tax) ideju je ravzvio Milton Fridman u SAD i odnosi se na poreski kredit koji fizičko lice dobija od države, tzv. subvencije.
Iz svega iznetog jasno je da je porez na dohodak kompleksna kategorija svakog poreskog sistema, pa time i poreskog sistema Republike Srbije. Posle perioda primene kombinovanog sistema oporezivanja koji je bio prisutan na ovim prostorima u SFRJ u periodu od 1958. do 1991.godine, obuhvatna poreska reforma je pocela 2001.godine i Zakonom o porezu na dohodak građana (ZPDG). Da bi se stvorila povoljna klima za investicije i privredni rast srspko zakonodavstvo pribegava čestim izmenam ovog zakona, tako da gotovo da nema godine od 2001. do danas, a da se ne rade izmene i dopune.
Napomenuli smo već da je u Srbiji u primeni mešoviti način oporezivanja prihoda fizičkih lica, što znači da se u osnovi primenjuje cedularno (pojedinačno) oporezivanje, a uz njega se kao njegova korekcija primenjuje godišnji porez na dohodak građana koji je pribiližana gobalnom, sintetičkom porezu. Upravo je razumevanje i razlikovanje osnove i korekcije poreza na dohodak građana kamen spoticanja za sve obveznike poreza na dohodak građana.
Prema poreskom sistemu koji je regulisan ZPDG celokupni dohoda se deli na sedam cedula i svaka ima svoju stopu. Tačnije, u članu 3 ZPDG zakonodavac je naveo 7 cedula, odnosno 7 vrsta prihoda koje podležu oporezivanju porezom na dohodak građana, a to su:
– zarade
– prihodi od samostalne delatnosti
– prihodi od atorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine
– prihodi od nepokretnosti
– kapitalni dobici
– ostali prihodi
Oporezuju se prihodi bilo da su ostvarni u novcu, naturi, činjenjemm ili na neki drugi način.
Zakonodavac je u Srbiji utvrdio tri načina na koji se porez na dohodak građana plaća, a ti načini su:
- po odbitku od svakog pojedinačnog prihoda (primer je porez na zarade i dr.)
- na osnovu rešenja nadžnog poreskog organa (primer je preduzetnik paušalac i dr.)
- samooporezivanjem (primer je godišnji porez na dohodak građana i dr.)
U prethodnom periodu već smo pisali o tome ko se smatra poreskim obveznikom, koje su to izuzeća od plaćanja poreza na dohodak graćana, što možete pogledati na sledećim linkovima:
https://creativefinance.rs/primanja-na-koja-se-ne-placa-porez-na-dohodak-gradjana/
https://creativefinance.rs/porez-na-dohodak-gradjana/
