Srbija na putu ka SEPA: izmene i dopune deviznih propisa

Narodna banka Srbije već izvesno vreme preduzima aktivnosti u svrhu implementacije i primene direktiva Evropske unije u oblasti platnih usluga i sistema, kao i sa ciljem pridruživanja Srbije SEPA području, što je od značaja ne samo zbog obima spoljnotrgovinske razmene sa EU, već i zbog brojnih koristi koje bi to priključenje donelo domaćim subjektima u smislu bržeg, efikasnijeg i jeftinijeg platnog prometa sa subjektima iz EU, ali i regiona.

SEPA PODRUČJE

Uvođenje Jedinstvenog područja za plaćanje u evrima (SEPA – Single Euro Payments Area) inicirano je 2002. godine, nakon uvođenja evra kao zajedničke valute, sa ciljem efikasnog obavljanja kako nacionalnih unutrašnjih plaćanja, tako i prekograničnih plaćanja između država članica EU.

Prema podacima Evropske centralne banke, u SEPA područje je uključeno 36 zemalja, odnosno 27 država članica EU, države članice Evropskog ekonomskog prostora (Island, Lihtenštajn i Norveška), kao i San Marino, Monako, Andora, Vatikan, Švajcarska i Velika Britanija.

Republika Srbija je prvu fazu pridruživanja započela je 2014. godine donošenjem Zakona o platnim uslugama, ali i drugih propisa iz oblasti bankarstva i sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma. Zatim je usledilo povezivanje platnih infrastruktura Zapadnog Balkana na sistem instant plaćanja Evropske centralne banke – TIPS (Target Instant Payments Settlement).

U vezi sa ispunjavanjem regulatornih preduslova u okviru pridruživanja SEPA području, Narodna banka Srbije izmenila je i dopunila sledeće odluke iz oblasti deviznog poslovanja:

• odluku o uslovima i načinu obavljanja platnog prometa sa inostranstvom, i
• odluku o uslovima pod kojima i načinu na koji rezidenti mogu držati devize na računu kod banke u inostranstvu.

Obe odluke su stupile na snagu 22. februara 2025. godina ali će se primenjivati odloženo, odnosno od dana pristupanja Republike Srbije jedinstvenom području za plaćanje u evrima – SEPA.

OPŠTA PRAVILA ZA OBAVLJANJE PLAĆANJA, NAPLAĆIVANJA I PRENOSA U OKVIRU SEPA PODRUČJA

U skladu sa odlukom kojom se uređuju posebna pravila za izvršavanje transfera odobrenja i direktnih zaduženja u evrima, sva plaćanja, naplaćivanja i prenosi, koji se vrše u okviru jedinstvenog područja za plaćanje u ervima – SEPA, izvršavaće shodno SEPA pravilima za izvršavanje platnih transakcija u smislu te odluke.

Naime, izmene se tiču naplata iz i plaćanja prema inostranstvu, i to u smislu da se naplata u evrima u okviru SEPA područja vrši tako što banka bez odlaganja odobrava sredstva na računu korisnika naplate – ako su sredstva za izvršenje naplate odobrena na njenom računu, odnosno ako je primila informacije neophodne za odobrenje računa korisnika naplate, kao i da je banka dužna da korisniku naplate omogući raspolaganje sredstvima odmah nakon odobravanja tih sredstava na njegovom računu. Na osnovu navedenog može se zaključiti da su obaveze korisnika naplate ostale nepromenjene bez obzira da li se radi o naplati u evrima u okviru SEPA područja ili o ostalim platnim transakcijama, ali osnovna razlika se sastoji u trenutku odobravanja sredstava na računu korisnika naplate.

Što se tiče plaćanja prema inostranstvu, izmenjena je odredba prema kojoj rezident, osim u trenutku podnošenja naloga za plaćanje, ubuduće može i pre podnošenja tog naloga da banci dostavi dokument po kom se plaćanje vrši. Shodno tome, smatraće se da je rezident dao banci saglasnost za plaćanje ne danom podnošenja naloga za plaćanje, već na dan kada je banka primila dokument po kom se plaćanje vrši – ukoliko je dokument po kom se vrši plaćanje dostavljen banci nakon podnošenja naloga za plaćanje.

Kada se plaćanje prema inostranstvu vrši direktnim zaduženjem računa rezidenta kod banke, uz saglasnost dostavlja se i dokument po kom se plaćanje vrši. U suprotnom će se smatrati da rezident nije dao saglasnost za plaćanje prema inostranstvu direktnim zaduživanjem računa.

Dosadašnja obaveza banke i rezidenta da nalog za plaćanje čuvaju 10 godina od dana kada je plaćanje izvršeno, proširena je i na obavezu čuvanja saglasnosti za direktno zaduženje računa rezidenta kod banke, a koja se mora čuvati u istom roku od 10 godina od dana kada je plaćanje izvršeno.

DRŽANJE DEVIZA NA RAČUNU KOD BANKE U INOSTRANSTVU

Odlukom o držanju deviza u inostrantsvu propisuju se uslovi i način na koji rezidenti mogu držati devize na računu kod banke u inostranstvu, a izmene se odnose na slučajeve u kojima rezidenti mogu obavljati depozitne poslove u inostranstvu bez obaveze pribavljanja odobrenja Narodne banke Srbije.

Shodno aktuelnoj dopuni, devize na računu kod banke u inostranstvu ubuduće mogu držati i platne institucije i institucije elektronskog novca koje, kao pružaoci platnih usluga izvršavaju platne transakcije u okviru SEPA područja, u skladu s odlukom kojom se uređuju posebna pravila za izvršavanje transfera odobrenja i direktnih zaduženja u evrima.

Prethodno Zakonom o deviznom poslovanju već je propisano da banka, kao još jedan pružalac platnih usluga, bez ograničenja drži devize na računima kod banaka u inostranstvu, samo što u ovom novopropisanom slučaju, devize na računima kod banke mogu držati isključivo za potrebe izvršavanja tih platnih transakcija.